Vừa qua, Lễ công bố kết quả tiếp nhận, hồi hương tượng đồng Nữ thần Durga đã diễn ra tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia (Hà Nội). Đây là lần đầu tiên công chúng được tiếp cận, chiêm ngưỡng tượng đồng Nữ thần Durga – hiện vật tiêu biểu của văn hóa Champa từng lưu lạc sang Mỹ, Anh rồi mới được hồi hương về Việt Nam.
Phát biểu tại buổi lễ, Tiến sĩ Nguyễn Văn Đoàn – Giám đốc Bảo tàng Lịch sử quốc gia – cho biết: Tượng đồng Nữ thần Durga là pho tượng đồng lớn nhất, đại diện tiêu biểu, đặc sắc của nghệ thuật văn hóa Champa được phát hiện cho đến nay, là cổ vật thuộc loại quý hiếm, có giá trị rất lớn về văn hóa cũng như mỹ thuật Việt Nam qua các giai đoạn lịch sử.
Khi tiếp nhận bức tượng, Bảo tàng Lịch sử quốc gia đã thành lập Hội đồng thẩm định, mời các chuyên gia đầu ngành về lĩnh vực lịch sử, khảo cổ, văn hóa, nghệ thuật để xem xét, đánh giá hiện trạng, xác định tính chất, niên đại, nguồn gốc và giá trị của tượng. Hội đồng xác định đây là tượng Nữ thần Durga 4 tay, có thể khối lớn (cao toàn bộ 191cm, trong đó, tượng cao 157cm, nặng 101kg), niên đại vào thế kỷ VII với hiện trạng còn tương đối nguyên vẹn.
Phát biểu tại buổi lễ, ông Hoàng Đạo Cương – Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch – cho biết: Tượng đồng Nữ thần Durga và những cổ vật của Việt Nam được tiếp nhận, hồi hương trong thời gian qua, là kết quả của sự hợp tác, trao đổi thông tin trong nhiều năm, cũng là sự nỗ lực của Việt Nam và các quốc gia liên quan trên tinh thần tuân thủ các điều ước quốc tế, trong đó có Công ước UNESCO về các biện pháp cấm buôn bán, xuất, nhập khẩu và chuyển giao trái phép quyền sở hữu tài sản văn hóa.
Tượng đồng Nữ thần Durga được trưng bày trong khuôn khổ Triển lãm “Báu vật Champa – Dấu ấn thời gian” do Bảo tàng Lịch sử quốc gia phối hợp với nhà sưu tập Đào Danh Đức tổ chức. Triển lãm gồm 2 phần:
Phần 1 – “Tượng và linh vật tôn giáo” giới thiệu một số hiện vật tiêu biểu, như: Tượng thần Shiva, tượng nam thần, nữ thần, tượng thần Ganesha, tượng Phật, tượng Bồ tát Avalokitesvara, Linga-Yoni, tượng bò thần Nandin… bằng chất liệu vàng, bạc gắn đá quý.
Phần 2 – “Đồ trang sức và vật dụng mang biểu tượng tôn giáo và quyền uy hoàng tộc” giới thiệu những hiện vật như: Khuyên tai, nhẫn, dây chuyền, trâm cài tóc, lược, vòng tay, bao tay, thắt lưng, hộp đựng đồ trang sức, các đồ đội dạng mũ, vương miện… được trang trí những biểu tượng mang tính tôn giáo và tín ngưỡng truyền thống của nghệ thuật Champa, đặc biệt là các vị thần Hindu giáo.
Thông qua Trưng bày, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia mong muốn công chúng trong và ngoài nước có cơ hội thưởng lãm các cổ vật có giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật đặc sắc và hiểu biết sâu sắc hơn về một giai đoạn của lịch sử văn hóa của Champa dường như còn ít được biết tới. Từ đó, biết trân trọng, nâng cao ý thức bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
Bên cạnh đó, việc trưng bày còn góp phần tiếp tục thực hiện đẩy mạnh vai trò của Bảo tàng Lịch sử Quốc gia cũng như các bảo tàng công lập trong việc phối hợp, hỗ trợ để các bảo tàng, sưu tập tư nhân có điều kiện phát huy giá trị di sản tới rộng rãi công chúng.
Buổi trưng bày diễn ra từ ngày 28/8/2024 đến tháng 10/2024.
Bảo tàng Lịch sử quốc gia cho biết, vào tháng 8/2023, Đại sứ quán Việt Nam tại Vương quốc Anh thông tin cho Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về việc Bộ Tư pháp và Bộ An ninh Nội địa Hoa Kỳ phối hợp với Cảnh sát Đô thành London, Vương quốc Anh tịch thu Tượng đồng Nữ thần Durga, có nguồn gốc Việt Nam, từ một vụ điều tra buôn bán cổ vật bất hợp pháp và đề xuất khả năng trao trả cổ vật này về Việt Nam.
Ngay sau khi nhận được thông tin, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch đã chỉ đạo các đơn vị chức năng nghiên cứu, đối sánh tư liệu và xác định Tượng đồng Nữ thần Durga và đề xuất phương án tiếp nhận, hồi hương pho tượng này.
Ngày 13/9/2023, bức tượng đã được bàn giao cho Đại sứ quán Việt Nam tại Vương quốc Anh.
Hoàng Nhung
